Latem 2014 roku Karol Poziemski, szerszej publiczności znany jako raper Solar, zainspirowany akcją #icebucketchallenge[1], zainicjował własną – w #hot16challenge chodziło o nagranie szesnastowersowej zwrotki (popularnie określanej „szesnastką”) w dowolnej aranżacji i nominowanie do tego samego zadania kolejnych osób. Sześć lat później, w reakcji na kryzys wywołany pandemią COVID-19, przyszedł czas na drugą odsłonę: #hot16challenge2, połączona ze zbiórką pieniędzy prowadzoną na portalu Siepomaga.pl, służyć miała szczytnemu celowi – wsparciu polskich medyków i szpitali w nierównej walce z koronawirusem.

Sześć lat temu, #hot16challenge stało się popularnym wyzwaniem między artystami, w którym raperzy i muzycy [podkr. A.K.] nominowani do akcji musieli nagrać 16 wersów w 72 godziny. Po ukończeniu artysta wyznaczał 4 kolejne osoby do wykonania zadania. Teraz uruchomiliśmy drugą edycję, tym razem z charytatywnym akcentem i światowym zasięgiem – czytamy na oficjalnej stronie[2].

Jak oznajmił pomysłodawca – figurujący na portalu Siepomaga.pl pod znaczącym pseudonimem „Polski Hip-Hop” – „zasady się nie zmieniają. Zmieniły się okoliczności, bo tym razem musimy uratować świat”[3]. Pisząc „my”, miał on na myśli polskie środowisko hip-hopowe, jednak stosunkowo szybko inicjatywa objęła swym zasięgiem reprezentantów innych profesji – nie tylko artystycznych. W zrozumieniu, dlaczego na pewnym etapie zaczęła budzić kontrowersje, a nawet sprzeciw, pomóc może słownik teoretyczny autorstwa Pierre’a Bourdieu.

Pole, dystynkcja, rap

W jednej z proponowanych definicji pola francuski socjolog określa je jako „sieć albo konfigurację obiektywnych relacji między pozycjami”[4], w obrębie której obowiązują silnie skodyfikowane, acz nieujawnione, prawidłowości. Pod pewnymi względami[5] pole podobne jest grze: możemy zatem mówić o stawkach (produkt współzawodnictwa między graczami), illusio (inwestowanie w grę), doksie (wspólne przekonania), a także o atutach, czyli:

[…] priorytetowych kartach, których siła przetargowa zmienia się w zależności od gry. Tak jak względna wartość karty zależy od gry, w której karta jest użyta, tak i hierarchia różnych rodzajów kapitału (ekonomicznego, kulturowego, społecznego, symbolicznego) jest różna w różnych polach. Inaczej mówiąc, istnieją karty o dużej wartości i wydajności we wszystkich polach – są to podstawowe formy kapitału – ale ich wartość jest różna w kolejnych stadiach rozwoju danego pola[6].

To właśnie atuty, składające się z kolei na dyspozycję, decydująco wpływają na sposób gry i powodzenie w niej[7]. Dla porządku dodać należy, iż każda z wymienionych form kapitału funkcjonuje „w zmiennych relacjach do wszystkich pól i wszystkich typów kapitału”[8], a nie jedynie w odniesieniu do danego pola. Prawidłowość ta wyklucza istnienie czegokolwiek, „co zajmowałoby strefę lub margines »czystej« kultury, gdzie wszelkiego znaczenia pozbawione byłyby pieniądze czy polityka, dziennikarska sława, społeczne koneksje, przewaga etniczna lub płciowa”[9]. Choć pole artystyczne – podobnie, jak wszystkie inne – uznać można za obszar potencjalnie otwarty, a jego granice za dynamiczne[10], akcja #hot16challenge2 dobrze pokazuje, jakiego rodzaju napięcia wywołać może przekroczenie tychże granic przez graczy z innych pól, których strategie w znaczący sposób zaburzają strukturę określonego pola, a niekiedy wręcz zaprzeczają obowiązującym w jego obrębie normom.

Gdyby spróbować wyszczególnić kolejne etapy #hot16challenge2, pierwszy byłby „wyłącznie rapowy” – obejmujący tylko „osoby ze środowiska”, stanowiący „wulkan prawdziwej zajawki”[11]. Już wtedy niektórzy raperzy przestrzegali się wzajemnie, by ostrożnie dobierać nominowane osoby i nie zamienić „rapów w szopkę”[12]. O ile pojawienie się u boku „czołowych artystów kojarzonych z gatunkiem [hip hopem – przyp. A.K.], jak Łona, Sokół, Pezet, Kękę, Taconafide, Mata, Zeus, Bisz i Dwa Stawy”[13], między innymi Dawida Podsiadło, Margaret, Artura Andrusa, Sylwii Chutnik, Andrzeja Seweryna czy Wiktora Zborowskiego było akceptowalne (ostatecznie wszyscy oni są przedstawicielami artystycznych profesji), o tyle „szesnastki” profesora Uniwersytetu Warszawskiego Marcina Matczaka czy Rzecznika Praw Obywatelskich Adama Bodnara w pewnym sensie zapowiedziały znaczący zwrot w rozwoju inicjatywy: włączenie się w nią reprezentantów różnych stron polskiej sceny politycznej – od szeregowych posłów, przez liderów partii, aż po Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej.

Efektem ubocznym narastającej popularności akcji i jednoczesnej niemożliwości kontrolowania każdego wytwarzanego w jej ramach przekazu okazało się zróżnicowanie, by nie rzec – schaotyzowanie narracji. Pojawiły się, na przykład, głosy sceptyczne, nie tyle wobec akcji, co wobec samej pandemii. Jej istnienie jako jeden z pierwszych podważył raper Kukon, rozpoczynając swój wykon wersami: „Jak dla mnie ten wirus to ściema i go nie ma/ Przelewam na konie, bo w Krakowie nam padają z przemęczenia”[14]. Podobny wydźwięk miały deklaracje Jacka Granieckiego, znanego jako Tede („Jestem pandemiosceptyczny, więc widzę to tak/ O nie, nie, ze mną to nie przejdzie/ Wyjdę na zewnątrz i to, kurwa, w tym momencie”[15]) i Mariusza Gollinga, czyli Sariusa („Jesteś chory, jesteś słaby, twój organizm nie da rady/ Zostań w domu, chuj w kontakty, to jest czas byś wszystko stracił”[16]). Nie zabrakło również przedstawicieli teorii spiskowych, takich jak Kali (Marcin Kamil Gutkowski), rapujący: „Żeby było jasne, robię to dla służby zdrowia/ Pani Kasiu, rękawiczki, choć pandemia to parodia/ Jebać NFZ i NWO, globalizm/ Wirusem Bill Gates ze swoimi szczepionkami”[17]. Lider Konfederacji, Janusz Korwin-Mikke, wyposażony w maczetę i pistolet posunął się jeszcze dalej: „Po wsadzeniu już za kraty ostatniego demokraty/ Socjalistów poszatkuję, bo to są zwyczajne szuje […] Dla ojczyzny ratowania, zamiast rzucać się przez morze/ Trzeba wziąć takiego drania, obciąć jaja, albo gorzej/ Socjalistom wierzą głupi, ale na nas się to skupi/ Więc pieprzeni socjaliści muszą wisieć zamiast liści”[18].

Pojawienie się w mateczniku #hot16challenge2 – tj. w polu artystycznym – skrajnych graczy i ich równie skrajnych dyskursów wywołało kryzys w polu i zrodziło potrzebę zdecydowanego zaostrzenia mechanizmu dystynkcji – „podstawowej różnicy, jaką operuje dane pole i dzięki której aktorzy są zdolni się określać względem innych oraz rozpoznawać swoją pozycję”[19]. Zwłaszcza, że w proponowanym przez Bourdieu modelu kultury jako pola walki stawka konfliktu sprowadza się do „określenia tego, co w danym momencie jest »Kulturalne przez wielkie K«, to znaczy, co jest cenione, co uważane jest za wartościowe, w dobrym guście, a co przeciwnie, za niskie i marne”[20]. Niewinne, niewykluczające uczestnictwa w inicjatywie gesty dystansu – takie jak na przykład wyśpiewanie (zamiast „zarapowania”) przez Dawida Podsiadło wersów: „O nie, nie/ Ze mną to nie przejdzie/ Nie będę rapował/ Bo nie umiem rapować chociaż mnie nominował/ Największy rapowy boysband”[21] – przestały wystarczać.

Obrona autonomii i mit wspólnoty

Jak przekonuje Bourdieu, gracze (w tym przypadku: artyści) „mogą działać na rzecz zmieniania, częściowego czy całkowitego, wewnętrznych reguł gry”[22] – mogą też, w ramach swojej pozycji, wyrazić sprzeciw wobec pojawienia się w polu artystycznym graczy z innych pól (politycy) lub tych z wielu względów „niepożądanych”. Na taki właśnie gest – zdradzający, jakiego rodzaju wyobrażenie autonomii pola funkcjonuje w artystycznych kręgach i gdzie poszczególni reprezentanci tegoż pola ustanawiają jego granice – zdecydował się chociażby zespół Ørganek, którego lider, Tomasz Organek, za pośrednictwem mediów społecznościowych opublikował następującej treści oświadczenie:

Dzięki za wszystkie nominacje do #hot16challenge2. Szczera akcja została w ostatnim czasie skrajnie upolityczniona, wykorzystana do prowadzenia kampanii wyborczej oraz stała się nośnikiem mowy nienawiści i dezinformacji. Nie godząc się na podobne zachowania i postawy, wybieramy ciszę.

Całej służbie zdrowia życzymy siły, wytrwałości oraz refluksu z budżetu TVP. Dziękujemy za Waszą wspaniałą pracę[23].

Powyższe stanowisko rezonuje z zaproponowanym przez Bourdieu rozumieniem pojęcia interesu – oznaczającego, ni mniej, ni więcej, „owładnięcie”, „wciągnięcie do gry i przez grę”, „bycie zainteresowanym”, czyli przyznanie, „że to, co wydarza się w danej grze społecznej, ma sens, że stawki są ważne i warte zachodu”[24]. Jego echo dało się słyszeć już w inaugurującej akcję wypowiedzi Solara (cel: ratowanie świata), a także w słowach Łony i Palucha. Wymówienie się od wzięcia udziału w inicjatywie wyjściowo przypisanej polu artystycznemu urasta do rangi gestu wykonanego w obronie autonomii tegoż pola i jego graczy, podczas gdy zarapowanie własnej „szesnastki” może oznaczać milczącą akceptację znaczącej w tym kontekście zmiany układu sił, tj. przejścia artystów z pozycji panujących na pozycję podporządkowanych[25].

Przyczyn sceptycznego stosunku do szlachetnej z pozoru akcji można wymienić więcej; wśród nich chociażby kwestię refleksyjnego podejścia do zawłaszczających mechanizmów kapitalizmu (co domagałoby się osobnej analizy). Z punktu widzenia analizy pola ważniejsze jest jednak co innego. #hot16challenge2 wytwarza „złudne poczucie wspólnotowości, podczas gdy w rzeczywistości – o czym przekonuje Marcin Napiórkowski – zwiększa izolację, zastępując systemowe zmiany znikomymi, jednorazowymi transferami kapitału i uwagi”[26]. Innymi słowy: legitymizuje mylne przekonanie, że w obliczu zagrożenia „społeczeństwo zadziała jak – wspomniana już – wspólnota, poskłada się i ten system będzie działał”[27]. O ile rozpatrywana jedynie w kategoriach kulturalnej rozrywki akcja raczej (z kilkoma wyjątkami) nie budzi zastrzeżeń, o tyle w swym charytatywnym wymiarze nie jest wcale wolna od kontrowersji. To bowiem kolejna – po zbiorowym oklaskiwaniu „bohaterów”, zastępującym działania na rzecz realnej poprawy warunków pracy osób zatrudnionych w służbie zdrowia – forma normalizacji patologicznych aspektów funkcjonowania państwa w dobie kryzysu. Swoją wersję #hot16challenge2 (notabene jedyną, której w serwisie YouTube komentować nie można) prezydent Andrzej Duda udostępnił przecież zaledwie kilka tygodni po podjęciu decyzji o dofinansowaniu TVP zawrotną kwotą dwóch miliardów złotych z publicznego budżetu. Choć zebrana dotąd na portalu Siepomaga.pl suma (ponad trzy i pół miliona) stanowi trzykrotność pierwotnie zakładanego pułapu, pojawiają się głosy, że akcja i tak najbardziej opłaciła się – w sensie dosłownym – platformie YouTube, reklamodawcom, celebrytom i politykom[28]. Ponadto, skoro sto miliardów państwowego dofinansowania zdecydowanie nie wystarczy, by poprawić kondycję rodzimej służby zdrowia, trudno łudzić się, że #hot16challenge2 przyniesie spektakularne efekty[29].

Opisane wyżej zjawisko świetnie wpisuje się w paradoksalną logikę „ukrywać, pokazując”, pojawiającą się u Bourdieu przy okazji rozważań o współczesnej francuskiej telewizji[30]. Na #hot16challenge2 z powodzeniem można bowiem spojrzeć z dwóch perspektyw. Z jednej strony akcja dosłownie „pokazuje coś innego, niż powinna”[31] – promujących się na swoich „szesnastkach” celebrytów, polityków i inne osoby publiczne, a nie, na przykład, przedstawicielki i przedstawicieli tzw. pierwszej linii (medycznego) frontu. W szerszej perspektywie: zamiast stwarzać przestrzeń do dyskusji o konieczności przeprowadzenia systemowych reform, uniemożliwia ją, stwarzając krzepiące poczucie, że narodowa mobilizacja wystarczy, aby poprawić sytuację. Z drugiej strony – nawet przy założeniu, że #hot16challenge2 rzeczywiście pokazuje, co trzeba (czyli grono artystów, celebrytów, polityków i innych osób publicznych zachęcających do udziału w szlachetnej zbiórce), niekiedy robi to „w taki sposób, że […] czyni to błahym lub przedstawia tak, że nabiera to znaczenia całkowicie niezgodnego z rzeczywistością”[32]. Jak we wspomnianym już przypadku koronasceptyków bądź głowy państwa, która ochoczo odpowiada na wyzwanie rzucone mu przez łódzkiego rapera Zeusa (krytycznie ustosunkowującego się później do „szesnastki” Dudy[33]) i entuzjastycznie nominuje kolejnych potencjalnych uczestników, w tym braci Golec, zespół Pectus, a nawet premiera Mateusza Morawieckiego.

Ostry cień mgły i kapitał medialny

Nie będzie przesadą stwierdzenie, że enigmatyczna fraza użyta przez Dudę („ostry cień mgły”) błyskawicznie stała się memem[34]. Jeśli wierzyć Dorocie Masłowskiej, memem performatywnym. Rzecz w tym, że:

[…] nie sposób nie dostrzec ich [memów] niebezpieczeństwa: w mgnieniu oka zamieniają one rzeczy potworne w rzeczy potwornie śmieszne. Ich zaletą jest to, że odbierają okropieństwu jego grozę, zaś wadą, że odbierają mu jego grozę. Jest niepodważalna groza w prezydencie kraju deklamującym kocopoły godne pióra Synthetica, przy czym ten ostatni jawi się tu jako świadomy swej kreacji wyemancypowany artysta. A pierwszy nie[35].

Oto druga odsłona opisanego już mechanizmu „ukrywać, pokazując” – warstwa tekstowa prezydenckiej „szesnastki” absorbuje uwagę na tyle mocno, że jednocześnie odwraca ją od spraw znacznie bardziej absurdalnych, niż zastosowane sformułowanie. Takich, jak sam fakt udziału Dudy w #hot16challenge2, w podobnym tonie krytykowany m.in. przez aktywistów społecznych, specjalistów od mediów społecznościowych czy komunikacji politycznej[36]. Oraz nieprzebierających w słowach raperów, takich jak Peja, czyli Ryszard Waldemar Andrzejewski („Jakie życie taki rap. Nie zgadzam się. Kabaret to był Dudek, a nie Duda. Świat stanął na chuju i tańczy sobie breka. Beka. Proszę szanownych kolegów o rozsądne nominacje, ale chyba już na to za późno. Shit is Real”[37]), Piotr Szmidt, znany jako Ten Typ Mes („W epoce postprawdy i Trumpa takie zabiegi, jak podłączanie się pod akcję charytatywną, która ma na celu wesprzeć służbę zdrowia, przez ludzi, którzy mają wszelkie instrumenty, by ją dofinansować i zarządzają naszymi pieniędzmi z podatków, jest tragikomiczne”[38]), bądź Tede:

Bo to jest tak – może się mylę – że właśnie prezydent naszego kraju nominował premiera naszego kraju do wzięcia udziału w akcji, której celem jest pomaganie służbie zdrowia, ponieważ nasz kraj sobie nie daje rady. Czy, kurwa, mi się wydaje, czy tak jest? Czy po prostu chodzi tylko o rapowanie? To zabrnęło za daleko, moje mordy. No, ale pomaganie jest trendy, więc, kurwa, fajnie. […] Uważam, że to bardzo nieuczciwe i stanowczo protestuję przeciwko robieniu sobie kampanii wyborczej na akcji charytatywnej[39].

Powyższa wypowiedź wyraża wątpliwość odnośnie tego, co jest rzeczywistym celem akcji: realna pomoc, „tylko rapowanie”, czy indywidualne korzyści. Nawet raper, który w swojej „szesnastce” powątpiewa w istnienie wirusa, zaangażowanie polityków najwyższego szczebla uznaje za oczywisty przejaw ich hipokryzji. Wystosowuje jeszcze jeden zarzut: podwójnej instrumentalizacji – gatunku i inicjatywy jako takiej. Także on decyduje się na gest, który w kontekście antropologii refleksyjnej jawi się jako typowe zajęcie pozycji: „Wywalam wory na politykę i skupiam się bardziej na rapach/ Kurwa, jestem osoba nie z gry tej, ha, persona non grata”[40], przekonuje. Jego krytyczną intuicję warto w tym miejscu uzupełnić. Zwłaszcza, że o „rapowej otoczce” niektórzy piszą wprost jako o:

[…] wabiku przyciągającym fanów do odsłon i wpłat.  Przynajmniej w założeniu – w czasach izolacji i zamrożenia rynku koncertowego trudno bowiem o lepszą formę promocji dla artystów niż dobrze napisana, zbierająca setki tysięcy wyświetleń zwrotka na szczytny cel[41].

I znowu: tego rodzaju autopromocyjne działanie bynajmniej nie wydaje się w polu artystycznym czymś niecodziennym. Zastosowanie tej samej strategii w polu politycznym, zwłaszcza przez prezydenta, owocuje poważnym kryzysem wizerunkowym – nie bez znaczenia są tu czynniki takie jak zły timing, jakość wykonania, tekst i, ogólniej rzecz ujmując, sytuacja polityczna[42]. Jedno jest pewne: wszyscy próbują – z różnym skutkiem – możliwie najlepiej wykorzystać tak zwany kapitał medialny (capital médiatique). Wprowadzona przez ucznia Bourdieu, Patricka Champagne’a, kategoria określać ma:

[…] potencjał zdobyty przez danego aktora społecznego we właściwym mu polu. Potencjał ten, przyciągający uwagę innych graczy oraz szerokiej publiczności, posiada wielką wartość dla instytucji medialnych, które za jego pomocą mogą zwiększyć swój zakres oddziaływania[43].

Oto przykład ilustrujący ten mechanizm: instytucje medialne, licząc na zwiększenie swoich zasięgów, mogą, poprzez przechwycenie czyjejś (aktorki, wokalisty, pisarza, celebrytki etc.) popularności, legitymizować swoje działania i wzmacniać pozycję społeczną[44]. W przypadku #hot16challenge2 wykorzystanie tego rodzaju kapitału z jednej strony przysłużyło się rozpropagowaniu akcji, z drugiej – „próba przytulenia się władz do sukcesu” charytatywnej inicjatywy w pewnym sensie okazała się być dla niej „śmiertelnym pocałunkiem”[45]. Koronasceptyczni raperzy, Andrzej Duda czy Janusz Korwin-Mikke, wykorzystali bowiem popularność #hot16challenge2 do uczynienia z niej platformy autopromocji – siebie, ale też swoich, nie zawsze (o czym była mowa wcześniej) uzgadnialnych z wyjściowymi założeniami, postaw i poglądów. Jak sądzę, to właśnie kwestia „nieprzynależenia” polityków do pola artystycznego spotęgowała nieprzychylne, wywołujące sprzeciw reakcje na tego rodzaju praktyki i surowszą niż w przypadku promujących się tak celebrytów krytykę. Ewentualną możliwość i skuteczność prezydenckiej „szczerości” – stanowiącej jeden z warunków efektywności symbolicznej – dodatkowo ograniczył brak „doskonałej, bezpośredniej zgodności między oczekiwaniami, wpisanymi w zajmowaną pozycję, a dyspozycjami tego, kto ją zajmuje”[46], objawiający się regularnie w polu politycznym i dający o sobie znać także w polu artystycznym.

Politycy, precz z muzyki!

Podsumowując akcję z perspektywy czasu, uznać można, że „stała się dowodem na potęgę polskiego rapu i potwierdzeniem kryzysu społecznego zaufania, a w sieci rozeszła się jak wirus”[47]. Nawet, jeżeli zamiast realnej pomocy trzeba raczej mówić o krzepiącej iluzji wspólnotowego pomagania, RPO Adam Bodnar przekonuje, że zysków płynących z #hot16challenge można szukać gdzie indziej:

Zobaczyliśmy, jak ludzie z różnych środowisk mogą być na różne sposoby kreatywni i przekazać rzeczy dla nich istotne. Przecież ileś osób z życia publicznego wypowiedziało się inaczej niż do tej pory. Może to jest ważne? Nie tylko pieniądze, ale i zderzenie idei[48].

Pozytywne strony #hot16challenge2 dostrzega również środowisko hip-hopowe, w powszechnym mniemaniu pokrzywdzone upolitycznieniem przedsięwzięcia[49]. „Przez większość życia przyznanie się do tego, czym się zajmuję, u teściów na obiedzie czy w innych poważniejszych okolicznościach, wiązało się z poczuciem wstydu”[50], wspomina Solar. Jednocześnie sugeruje, że stan rzeczy z przeszłości uległ znaczącej zmianie. Ten Typ Mes komentuje sprawę jeszcze czytelniej:

Mam nadzieję, że ci, którzy zetknęli się z tym rzemiosłem – aktorzy, piosenkarze, którzy nigdy nie zarapowali ani linijki – zrozumieli, że to jest trudne. Jak trzeba się natrudzić, by tekst miał ręce i nogi, był rytmiczny, żeby płynął[51].

Liczy się zatem „kultura posiadania i użytkowania”[52] danego kapitału, mająca wpływ na budowanie pozycji społecznej i zyskiwanie szacunku. Większość raperów dobrze poradziła sobie z tym zadaniem; inni mieli przynajmniej okazję docenić ich rzemiosło. Zdecydowanie najgorzej wypadł Andrzej Duda, dla którego podjęcie wyzwania okazało się pułapką – sposób, w jaki wykorzystał tzw. funkcjo-znaki, chcąc „zamanifestować i podkreślić własną pozycję społeczną”[53], skompromitował go i ośmieszył, zamiast wzmocnić posiadane przez niego kapitały. Nawiązujące do nieudanego występu głowy państwa dissy czy follow-upy[54] symbolizować miały obronę – przynajmniej wyobrażonej, jako się rzekło – autonomii,  zaś ośmieszenie „intruza” było jednym ze sposobów na wzmocnienie osłabionego prestiżu pola.

Skoro „porażka skłania do zmiany lub wycofania się poza obręb pola, zaś sukces wzmacnia i wyzwala ambicje początkowe”[55], pozostaje mieć nadzieję, że #hot16challenge2 umocni poczucie wspólnoty wśród twórców polskiego hip-hopu, a pozostali swój udział w kolejnej tego rodzaju akcji dokładnie przemyślą. W rozstrzygnięciu ewentualnych wahań niektórym zainteresowanym pomóc mogą słowa Olafa Deriglasoffa: „Jakże wielkie są pokłady waszej pychy/ Że nie mając pojęcia, ni talentu/ Pchacie się na cudze podwórko/ Politycy, precz z muzyki! Politykom zakaz wstępu!”[56]. Problem w tym, iż wyobrażonych granic artystycznej autonomii strzegą nieostre kategorie („pojęcie”, „talent”), które stać się mogą elementem bardzo różnych, nierzadko czysto uznaniowych, rozstrzygnięć.

[1] Rozpoczęta w 2014 roku akcja, której celem było zwiększanie świadomości dotyczącej stwardnienia zanikowego bocznego i zachęcanie do przekazywania darowizn pokrywających koszty badań.
[2] Oficjalna Strona #Hot16Challenge2, https://hot16challenge.network/pl (dostęp: 20.06.2020).
[3] Beef z koronawirusem #hot16challenge dla Siepomaga.pl, https://www.siepomaga.pl/hot16challenge (dostęp: 20.06.2020).
[4] P. Bourdieu, L. Wacquant, Zaproszenie do socjologii refleksyjnej, przeł. A. Siwisz, Warszawa 2001, s. 78.
[5] W przeciwieństwie do gry pole nie jest efektem swobodnej twórczości i podlega nieujawnionym, skodyfikowanym prawidłowościom. Por. Tamże, s. 78-79.
[6] Tamże, s. 79.
[7] Czyli „całość wcielonych cech, włączając w to elegancję, swobodę bycia, a nawet urodę, a także kapitał w różnych postaciach – ekonomiczny, kulturowy, społeczny (…)”. P. Bourdieu, Reguły sztuki. Geneza i struktura pola literackiego, przeł. A. Zawadzki, Kraków 2007, s. 28.
[8] J. English, Ekonomia prestiżu. Nagrody, wyróżnienia i wymiana wartości kulturowej, przeł. P. Czapliński, Ł. Zaremba, Warszawa 2013, s. 11.
[9] Tamże.
[10] Por. P. Bourdieu, L. Wacquat, dz. cyt., s. 87. Według Bourdieu „każdy dąży do narzucenia granic pola najbardziej odpowiadających jego własnym interesom, czy też, co wychodzi na to samo, do narzucenia takiej definicji określającej warunki prawdziwej przynależności do pola (bądź tytułów dających prawo do statusu pisarza, artysty, uczonego), jaka najlepiej służy usprawiedliwieniu jego egzystencji w takim kształcie, w jakim pole to istnieje”. P. Bourdieu, Reguły sztuki, s. 340.
[11] Tak przynajmniej twierdzi Łona (Adam Zieliński). Zob. R. Gluza, #hot16challenge2, czyli jak politycy popsuli zabawę, Magazyn TVN24, https://tvn24.pl/magazyn-tvn24/hot16challenge2-czyli-jak-politycy-popsuli-zabawe,273,4777 (dostęp: 20.06.2020).
[12] To z kolei ostrzeżenie wystosowane przez Palucha (Łukasz Paluszak). Tamże.
[13] M. Majewski, Hot 16 challenge 2: Kto wziął udział? Najlepsze zwrotki. Rap nagrał nawet Andrzej Duda. Ile pieniędzy zebrano na walkę z koronawirusem?, „Polska Times”, 16.05.2020, https://polskatimes.pl/hot-16-challenge-2-kto-wzial-udzial-najlepsze-zwrotki-rap-nagral-nawet-andrzej-duda-ile-pieniedzy-zebrano-na-walke-z/ar/c13-14957770 (dostęp: 20.06.2020).
[14] xCharnee, KUKON #Hot16Challenge2, https://youtu.be/oZdjN1i5VGg (dostęp: 01.06.2020).
[15] TEDEWIZJA, TEDE & SIR MICH – H16CII / #HOT16CHALLENGE2 / DISCO NOIR, https://youtu.be/SwlTSNtIwok (dostęp: 20.06.2020).
[16] ANTIHYPE, SARIUS #HOT16CHALLENGE2, https://youtu.be/-yOxVTcMX1k (dostęp: 20.06.2020).
[17] KaliGanjaMafia, KALI #Hot16Challenge 2 (prod. Sergiusz), https://youtu.be/vVqWUPpIl4M (dostęp: 20.06.2020).
[18] NPTV, JKM #hot16challenge2 #hot16challenge – Siepomaga.pl z Janusz Korwin-Mikke, https://youtu.be/m0XDcTOxQM0 (dostęp: 20.06.2020).
[19] Tamże.
[20] P. P. Płucienniczak, Książki i klasy. Jak język odtwarza nierówności, w: Literatura polska po 1989 roku w świetle teorii Pierre’a Bourdieu. Podręcznik, red. G. Jankowicz, P. Marecki, M. Sowiński, Kraków 2015, s. 105.
[21] D. Podsiadło, Dawid Podsiadło #hot16challenge2, https://youtu.be/q8Xf-3x5qrM (dostęp: 20.06.2020).
[22] P. Bourdieu, L. Wacquant, dz. cyt., s. 81.
[23] T. Organek, ØRGANEK #hot16challenge2 https://www.cgm.pl/news/felieton-organka-hot16challange2-czyli-wrozba-tepa/, https://youtu.be/iR7uulHATVo (dostęp: 20.06.2020).
[24] P. Bourdieu, L. Wacquant, dz. cyt., s. 102.
[25] Heteronomię rozumie Bourdieu jako stan, w którym reprezentanci jednego pola muszą respektować zasady innego pola. Opozycyjna wobec niej autonomia umożliwia im „samostanowienie o własnej dziedzinie” i wyraźne odróżnienie „swojego działania od aktywności podejmowanych gdzie indziej. Co ważne, autonomia nie jest dana w punkcie wyjścia, lecz powstaje w wyniku zanegowania zewnętrznych impulsów”. G. Jankowicz, Piękni wygrani. Wpływ nagród na strukturę pola literackiego, w: Literatura polska…, s. 118.
[26] M. Napiórkowski, Ukryte koszty rapowania, Mitologia Współczesna, 14.05.2020, http://mitologiawspolczesna.pl/hot16challenge-ma-juz-15-ofiar-smiertelnych-i-86-mln-zl-straty/?fbclid=IwAR3nIafZcT6AfCv1yvBEDRTNBtLcvp7RaVTxAhfJstXRTpcX2KOtfY2flv8 (dostęp: 20.06.2020).
[27] Ekspertka: Akcja #Hot16Challenge2 to pułapka. Te pieniądze zasypują bardzo niewielką wyrwę, TOK.FM, 20.05.2020, https://www.tokfm.pl/Tokfm/7,103085,25959143,ekspertka-16hotchallenge2-to-pulapka-te-pieniadze-zasypuja.html (dostęp: 20.06.2020).
[28] „Przy łącznej liczbie wyświetleń 150 milionów [statystyki na dzień 14.05.2020] szacowany zysk z reklam na YouTube mógł wynieść nawet 300-400 tys. dolarów, czyli 1,3-1,9 mln zł (do podziału między artystów, pośredników i sam serwis). Rozproszone, niewidzialne zyski trafiły do wielu kieszeni, ale raczej nie zasiliły szpitali”. M. Napiórkowski, dz. cyt.
[29] Por. Ekspertka: Akcja #Hot16Challenge to pułapka….
[30] Por. P. Bourdieu, O telewizji. Panowanie dziennikarstwa, przeł. K. Sztandar-Sztanderska, A. Ziółkowska, Warszawa 2009, s. 44.
[31] Tamże.
[32] Tamże.
[33] „Nominowałem do wzięcia udziału w akcji hot16challenge kilka osób, w tym osoby, których nagranie wydawało mi się mało prawdopodobne. Jedną z nich był właśnie prezydent Andrzej Duda. Dlaczego wydawało mi się to mało prawdopodobne? Ponieważ, jak mówiłem wcześniej – mam niestety wrażenie, że opinie takie, jak zawarta w mojej zwrotce rządzących nie interesują. Niestety, mimo iż prezydent opublikował swoje nagranie, nadal tak uważam. (…) Celem drugiej edycji tej akcji jest zbieranie pieniędzy dla medyków. Tłumacząc w najprostszy sposób – zbieramy pieniądze, ponieważ obecny rząd nie jest w stanie zapewnić tym ciężko pracującym ludziom ochrony a co więcej, z tego co wiem, zabiera im nawet możliwość wypowiedzi w sprawie ich sytuacji. Moim zdaniem – gdyby rządzący umieli skutecznie poradzić sobie z tą sprawą, nie byłoby potrzeby robienia takiej zbiórki. Myślę więc, aczkolwiek mogę tylko domniemywać, że nagranie zwrotki przez prezydenta było jedynie ruchem PRowym. Z jednej strony mógłbym powiedzieć, że żałuję tej nominacji, ponieważ została ona w ten sposób wykorzystana a z drugiej strony nie żałuję słów jakie wypowiedziałem w moim nagraniu i cieszę się, że dzięki temu dotrą do większej liczby osób i może kilku z nich dadzą do myślenia”. Pierwszy Milion Łódź, ZEUS – komentarz do nagrania #hot16challenge2 Pana Prezydenta Andrzeja Dudy, https://youtu.be/9YxTvwSnBkU (dostęp: 01.06.2020).
[34] W sieci, prócz mnóstwa prześmiewczych grafik i materiałów wideo, znaleźć można m.in. polecenie wyjaśnienia znaczenia hasła w fikcyjnym arkuszu maturalnym z języka polskiego. W ironiczny sposób nawiązywali do niego Zbigniew Hołdys, Katarzyna Nosowska czy Dorota Masłowska. Swoją analizę zaproponował nawet językoznawca, prof. Jerzy Bralczyk. Zob. D. Dróżdż, Zeus, Nosowska, Hołdys, Tede i inni komentują rap prezydenta. Wszyscy się zastanawiają, czym jest „ostry cień mgły”, „Gazeta Wyborcza” [online], 12.05.2020, https://wyborcza.pl/7,75410,25938833,wszyscy-zastanawiaja-sie-czym-jest-ostry-cien-mgly-nosowska.html (dostęp: 20.06.2020).
[35] D. Masłowska, Jak przejąć kontrolę nad światem, nie wychodząc z domu (16): hot@16challenge, Dwutygodnik.com, https://www.dwutygodnik.com/artykul/8974-jak-przejac-kontrole-nad-swiatem-nie-wychodzac-z-domu26-hot16challenge.html (dostęp: 20.06.2020).
[36] Zob. R. Gluza, dz. cyt.
[37] D. Dróżdż, dz. cyt.
[38] R. Gluza, dz. cyt.
[39] RAP MISTRZ, TEDE KOMENTUJE #Hot16Challenge Andrzeja Dudy, https://youtu.be/UGJ9fPeqajI (dostęp: 20.06.2020).
[40] TEDEWIZJA, TEDE & SIR MICH – H16CII / #HOT16CHALLENGE2 / DISCO NOIR, https://youtu.be/SwlTSNtIwok (dostęp: 20.06.2020).
[41] M. Klimko Rapem w wirusa. Nieoczekiwany obrót akcji #hot16challenge2, „Polityka” [online], 12.05.2020, https://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/kultura/1956242,1,rapem-w-wirusa-nieoczekiwany-obrot-akcji-hot16challenge2.read (dostęp: 20.06.2020). „Dla jednych to okazja, by ugruntować obecną pozycję na scenie, dlatego ich szesnastki brzmią (i wyglądają) jak skrócone wersje kawałków, które mogłyby śmiało promować ich płyty”. M. Kryński, #Hot16Challenge2: Zrzutka na lekarzy czy festiwal foliarzy?, Krytyka Polityczna, 11.05.2020, https://krytykapolityczna.pl/kultura/muzyka/hot16challenge2-pomoc-szpitalom-czy-foliarze/ (dostęp: 20.06.2020). Cytowany już raper Sarius swoją „szesnastkę” kończy wersami: „A ja trzymam kciuki jak mordę na psach / Żeby w topce była tatata szesnastka / Wiadomka, ziomal, to prosta sprawa / To ma mnie promować… Yyy… pomagać”. ANTIHYPE, SARIUS #HOT16CHALLENGE2, https://youtu.be/-yOxVTcMX1k (dostęp: 20.06.2020).
[42] R. Gluza, dz. cyt.
[43] G. Jankowicz, dz.cyt., s. 130.
[44] Por. Tamże.
[45] M. Klimko, dz. cyt.
[46] P. Bourdieu, Reguły sztuki, s. 256.
[47] J. Szubrycht, Nawijanie we mgle, „Polityka” 2020, nr 21, s. 68.
[48] R. Gluza, dz. cyt.
[49] „Najlepsze muzyczne występy przykrył cień polityków, którzy na cudzym ogniu postanowili upiec swoje pieczenie”. Tamże.
[50] Tamże.
[51] Tamże.
[52] M. Ziółkowski, Kapitały społeczny, kulturowy i materialny i ich wzajemne konwersje we współczesnym społeczeństwie polskim, „Studia Edukacyjne” 2012, nr 22, s. 12.
[53] Tamże.
[54] Co ciekawe, tego rodzaju efekt przynosiły nawet dissy w wykonaniu osób spoza środowiska hip-hopowego. Zob. J. Tomkowicz, Chcę być jak Pan Andrzej Duda – #Hot16Challenge2, https://youtu.be/o23feUkrd5Y (dostęp: 20.06.2020).
[55] P. Bourdieu, Reguły sztuki…, s. 399.
[56] Cyrk Deriglasoff, Olaf Deriglasoff #hot16challenge2, https://youtu.be/pCV_wSThoh4 (dostęp: 20.06.2020).

Bibliografia:

1. Bourdieu Pierre, O telewizji. Panowanie dziennikarstwa, przeł. Karolina Sztandar-Sztanderska, Anna Ziółkowska, Warszawa 2009.
2. Bourdieu Pierre, Reguły sztuki. Geneza i struktura pola literackiego, przeł. Andrzej Zawadzki, Kraków 2007.
3. Bourdieu Pierre, Wacquant Loïc, Zaproszenie do socjologii refleksyjnej, przeł. Anna Siwisz, Warszawa 2001.
4. English James F., Ekonomia prestiżu. Nagrody, wyróżnienia i wymiana wartości kulturowej, przeł. Przemysław Czapliński, Łukasz Zaremba, Warszawa 2013.
5. Jankowicz Grzegorz, Piękni wygrani. Wpływ nagród na strukturę pola literackiego, w: Literatura polska po 1989 roku w świetle teorii Pierre’a Bourdieu. Podręcznik, red. Grzegorz Jankowicz, Piotr Marecki, Michał Sowiński, Kraków 2015, s. 113-155.
6. Płucienniczak Piotr P., Książki i klasy. Jak język odtwarza nierówności, w: Literatura polska po 1989 roku w świetle teorii Pierre’a Bourdieu. Podręcznik, red. Grzegorz Jankowicz, Piotr Marecki, Michał Sowiński, Kraków 2015, s. 87-111.
7. Szubrycht Jarosław, Nawijanie we mgle, „Polityka” 2020, nr 21, s. 68-70.
8. Ziółkowski Marek, Kapitały społeczny, kulturowy i materialny i ich wzajemne konwersje we współczesnym społeczeństwie polskim, „Studia Edukacyjne” 2012, nr 22, s. 7-27.

Netografia:

1. Beef z koronawirusem #hot16challenge dla Siepomaga.pl, https://www.siepomaga.pl/hot16challenge (dostęp: 20.06.2020).
2. Dróżdż Dawid, Zeus, Nosowska, Hołdys, Tede i inni komentują rap prezydenta. Wszyscy się zastanawiają, czym jest „ostry cień mgły”, „Gazeta Wyborcza”, 12.05.2020, https://wyborcza.pl/7,75410,25938833,wszyscy-zastanawiaja-sie-czym-jest-ostry-cien-mgly-nosowska.html (dostęp: 20.06.2020).
3. Ekspertka: Akcja #Hot16Challenge2 to pułapka. Te pieniądze zasypują bardzo niewielką wyrwę, TOK.FM, 20.05.2020, https://www.tokfm.pl/Tokfm/7,103085,25959143,ekspertka-16hotchallenge2-to-pulapka-te-pieniadze-zasypuja.html (dostęp: 20.06.2020).
4. Gluza Renata, #hot16challenge2, czyli jak politycy popsuli zabawę, Magazyn TVN24, https://tvn24.pl/magazyn-tvn24/hot16challenge2-czyli-jak-politycy-popsuli-zabawe,273,4777 (dostęp: 20.06.2020).
5. Klimko Michał, Rapem w wirusa. Nieoczekiwany obrót akcji #hot16challenge2, „Polityka”, 12.05.2020, https://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/kultura/1956242,1,rapem-w-wirusa-nieoczekiwany-obrot-akcji-hot16challenge2.read (dostęp: 20.06.2020).
6. Kryński Maciej, #Hot16Challenge2: Zrzutka na lekarzy czy festiwal foliarzy?, Krytyka Polityczna, 11.05.2020, https://krytykapolityczna.pl/kultura/muzyka/hot16challenge2-pomoc-szpitalom-czy-foliarze/ (dostęp: 20.06.2020).
7. Majewski Marek, Hot 16 challenge 2: Kto wziął udział? Najlepsze zwrotki. Rap nagrał nawet Andrzej Duda. Ile pieniędzy zebrano na walkę z koronawirusem?, „Polska Times”, 16.05.2020, https://polskatimes.pl/hot-16-challenge-2-kto-wzial-udzial-najlepsze-zwrotki-rap-nagral-nawet-andrzej-duda-ile-pieniedzy-zebrano-na-walke-z/ar/c13-14957770 (dostęp: 20.06.2020).
8. Masłowska Dorota, Jak przejąć kontrolę nad światem, nie wychodząc z domu (26): Hot@16Challenge, Dwutygodnik.com, https://www.dwutygodnik.com/artykul/8974-jak-przejac-kontrole-nad-swiatem-nie-wychodzac-z-domu26-hot16challenge.html (dostęp: 20.06.2020).
9. Napiórkowski Marcin, Ukryte koszty rapowania, Mitologia współczesna, 14.05.2020, http://mitologiawspolczesna.pl/hot16challenge-ma-juz-15-ofiar-smiertelnych-i-86-mln-zl-straty/?fbclid=IwAR3nIafZcT6AfCv1yvBEDRTNBtLcvp7RaVTxAhfJstXRTpcX2KOtfY2flv8 (dostęp: 20.06.2020).
10. Oficjalna Strona #Hot16Challenge2, https://hot16challenge.network/pl (dostęp: 20.06.2020).

Materiały wideo:

1. ANTIHYPE, SARIUS #HOT16CHALLENGE2, https://youtu.be/-yOxVTcMX1k (dostęp: 20.06.2020).
2. Cyrk Deriglasoff, Olaf Deriglasoff #hot16challenge2, https://youtu.be/pCV_wSThoh4 (dostęp: 20.06.2020).
3. Jacek Tomkowicz, Chcę być jak Pan Andrzej Duda – #Hot16Challenge2, https://youtu.be/o23feUkrd5Y (dostęp: 20.06.2020).
4. KaliGanjaMafia, KALI #Hot16Challenge 2 (prod. Sergiusz), https://youtu.be/vVqWUPpIl4M (dostęp: 20.06.2020).
5. NPTV, JKM #hot16challenge2 #hot16challenge – Siepomaga.pl z Janusz Korwin-Mikke, https://youtu.be/m0XDcTOxQM0 (dostęp: 01.06.2020).
6. Organek Tomasz, ØRGANEK #hot16challenge2, https://youtu.be/iR7uulHATVo (dostęp: 20.06.2020).
7. Pierwszy Milion Łódź, ZEUS – komentarz do nagrania #hot16challenge2 Pana Prezydenta Andrzeja Dudy, https://youtu.be/9YxTvwSnBkU (dostęp: 20.06.2020).
8. Podsiadło Dawid, Dawid Podsiadło #hot16challenge2, https://youtu.be/q8Xf-3x5qrM (dostęp: 20.06.2020).
9. TEDEWIZJA, TEDE & SIR MICH – H16CII / #HOT16CHALLENGE2 / DISCO NOIR, https://youtu.be/SwlTSNtIwok (dostęp: 01.06.2020).
10. W Pałacu Prezydenckim, Andrzej Duda #Hot16Challenge2, https://youtu.be/DjDSUqTcrv4 (dostęp: 20.06.2020).
11. xCharnee, KUKON #Hot16Challenge2, https://youtu.be/oZdjN1i5VGg (dostęp: 20.06.2020).